Nhắc đến miền Tây, ngoài thiên nhiên xanh mát tươi đẹp hay những món ăn đặc sản đậm chất sông nước thì người ta còn hay nhớ đến những bản đờn ca tài tử nổi tiếng. Cùng bài viết dưới đây khám phá dòng nhạc dân tộc này và tìm hiểu top 10 bài hát đờn ca tài tử Bạc Liêu bạn nên nghe thử nhé!
Giới thiệu về đờn ca tài tử
Một cách gọi nghe khá lạ nên có thể nhiều người chưa biết thực sự đờn ca tài tử là gì. Đờn ca tài tử Nam bộ là một dòng nhạc dân gian, từ cổ xưa của Việt Nam. Năm 2013, dòng nhạc này được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Nó có ảnh hưởng rất lớn trong đời sống tinh thần của bà con Nam Bộ. Hiện nay, khoảng 21 tỉnh thành phía Nam đồng bằng sông cửu Long đã có những ảnh hưởng sâu đậm của những bản đờn ca tài tử. Trong đó nổi bật nhất phải kể đến là đờn ca tài tử Bạc Liêu.
Dòng nhạc Nam bộ này được hình thành và phát triển từ những năm 1920, cuối thế kỷ 19. Nó có nguồn gốc từ nhạc lễ, Nhã nhạc cung đình Huế và cả văn học dân gian . Đờn ca tài tử thường được cất lên qua giọng hát của những người nam thanh nữ tú, sau những giờ làm việc mệt mỏi. Họ thể hiện những bài hát để giao lưu và làm tăng giá trị của đời sống tinh thần.
Loại hình diễn tấu này gồm bốn loại đàn là đàn kìm, đàn cò, đàn tranh và đàn bầu (hay còn được gọi là tứ tuyệt). Về sau có sự cách tân, độc huyền cầm được thay thế bằng cây guitar phím lõm. Đa số là bạn bè, hàng xóm thường tham gia vào các điệu hát đờn ca với nhau. Loại hình diễn tấu này chủ yếu đề cao sự hòa nhập, cùng chia sẻ thú vui tao nhã nên người tham gia thường không câu nệ về trang phục. Đờn ca tài tử góp phần hoàn thiện thể loại nhạc không lời giải trí cổ truyền của Việt Nam.
Những bản đờn ca tài tử Bạc Liêu bạn nên nghe thử
– Lưu Thủy Trường
Lưu Thủy Trường có điệu nhạc nhàn hạ, chậm rãi, khoan thai, rất hợp với cảnh trí thanh tịnh, non xanh nước biếc hay cỏ hoa nở rộ, chim chóc líu lo. Điệu này là do Lưu Thủy Đoản phát triển, kéo dài ra một câu của “đoản” bằng hai câu của “trường”. Bài này có 4 lớp và 32 câu( 8, 6, 12, 6).
– Phú Lục
Trái ngược với Lưu Thủy Trường, Phú Lục lại có giai điệu sôi nổi, rộn rã, có chút khẩn trương. Phú Lục có xuất xứ từ bài Phú Lục ở Huế, được cải lương hóa thành bài Phú Lục Vắn khi vào Nam Bộ, gồm 17 câu, nhịp 1. Sau lại được phát triển thành bài Phú Lục của nhạc tài tử gồm 34 câu nhịp 4. Bài này có sự cân đối rõ ràng, câu đối câu, nhịp đối nhịp, có 4 lớp( 8, 8, 8, 10).
– Bình Bán Chấn
Bài này được phát triển từ bài Bình Bán, đến Bình Bán Vắn, rồi sau đó mới đến bài Bình Bán Chấn( dài). Bản gốc Bình Bán có điệu nhạc vui vẻ, sảng khoái, nhưng chuyển đến thành Bình Bán Chấn thì không còn sự vui tươi đó mà thay bằng sự đĩnh đạc, nghiêm trang. Bài này rất phức tạp, khúc mắc nên ít khi bạn thấy được thể hiện trên sân khấu.
– Tây Thi
Bài Tây Thi gồm có 26 câu, 3 lớp( 9, 13, 4). Điệu nhạc mang lại sự êm dịu, trong sáng, có phần vui tươi, có tính tự sự, tâm tình và đương nhiên không gay gắt như Phú Lục. Tây Thi là bản dễ nhớ nhất trong sáu bài Bắc.
– Nam Xuân
Nam Xuân được xếp vào ba bài Nam cùng với Nam Ai, Đảo Ngũ Cung.
Điệu nhạc đem đến cảm giác thanh thản, nhẹ tựa mây khói, lại có chút nghiêm trang, nhẹ nhàng nên thường được gọi với cái tên vô cùng mỹ miều là “tiên phong đạo cốt”. Bạn sẽ dễ dàng bắt gặp bài này ở các phần mở đầu của các chương trình ca nhạc cải lương ở Sài Gòn.
– Nam Ai
Nghe cái tên cũng đã hình dung ra sự ảo não, bi thảm của giai điệu. Nam Ai có 8 lớp, cấu trúc cũng giống bài Nam Xuân, nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Trong đó hai lớp thường hay dùng nhất là lớp 7 và lớp 8, còn được gọi là hai lớp Mái.
– Nam Đảo
Hay còn gọi là Đảo Ngũ Cung, có điệu nhạc hùng tráng, tôn nghiêm, lại có phần gay gắt. Hai câu cuối chuyển sang hơi Hò Ba, hay còn gọi là “song cước” có âm điệu buồn để kết thúc bài hát.
– Tứ Đại Oán
Như chính cái tên của nó, Tứ Đại Oán mang đến cảm giác bi thiết, thất vọng, oán hờn, có phần cổ hơn và chân chất hơn bản Văn Thiên Trường. Hai lớp Xang thường xuyên được dùng khi thể hiện bài này.
– Văn Thiên Trường
Bản này như một lời trần thuật, tâm tình, buồn ảo não. Hát Văn Thiên Trường có nhiều mức độ. Khi buồn man mác sẽ dùng lớp 1, khi buồn não nề thường dùng lớp 2 là lớp Oán. Lớp Xế Xảng rất ngắn, thường để gối đầu vào Vọng Cổ.
– Bình Sa Lạc Nhan
Bài hát có cái tên bắt tai này lại có điệu nhạc hơi ngang và dựng. Nó được xếp vào nhóm 4 bài Oán phụ cùng Văn Thiên trường Thanh Dạ Đề Quyên và Xuân Nữ.
Hy vọng bài viết trên đây đã giúp bạn có thêm những hiểu biết cơ bản về loại nhạcnày. Hãy thử một lần nghe những bài hát đờn ca tài tử Bạc Liêu và cảm nhận nhé!
